Co o Targoszowie pisano przed
laty...
Targoszów ze względu na swe położenie i
wielkość nie był często opisywany. Dopiero od II poł. XX w. informacje
o tej miejscowości zaczęły się pojawiać w przewodnikach turystycznych.
Zresztą informacje te najczęściej były szczątkowe. My przytoczymy tu
trzy wybrane opisy: z wieku XVIII, XIX i wreszcie z wieku XX.
W XVIII w. powstaje niezwykle interesujące, a rozmiarem gigantyczne
dzieło "Chronografia albo dziejopis żywiecki" opisujące dzieje
Żywiecczyzny od XIV wieku do czasów współczesnych
autorowi dzieła. Autorem jest Andrzej Komoniecki, ok. 1658-1728,
najsłynniejszy wójt żywiecki, który to stanowisko
przez ponad 40 lat (!!!). By wyobrazić sobie ogrom pracy jaką musiał
wykonać Komoniecki wystarczy wziąć w ręce współczesne
wydanie "Dziejopisu", które liczy niemal 700 stron!!!
Pod rokiem 1714 znaleźć możemy opis geograficzny feudalnego "Państwa
Suskiego". Pojawia się tu nazwa Targoszów." A to
Państwo Suskie te rzeki oblewają: naprzód Strzeszowa albo
Stryszawa, która przez to Państwo płynie, od
stryszów* podczas zimy często tam będących i na brzegi
lodów wypierających jest nazwana, a ta wypada i nurtem swoim
wybiega z spod góry Jałowca do wsi Stryszawy, od
której [rzeki] ta wieś Stryszawa nazwana jest. Potym
Lachówka, ta płynie od polany albo lasu Kobylej Głowy tak
nazwanego, blisko Powystrzyszczonego Gronia, gdzie się granice schodzą:
suska, żywiecka, i orawska, jednym potokiem, a drugim od Kurowa i
Jeżowic i w wsi Lachowic się schodzą. Znowu rzeka Kukówka,
która przez tę wieś płynie, a ta ze trzech jawi się
potoków, jednym od Krzeszowa rzeczką małą, drugim od
Targoszowa Żebratnicą nazywanym, a trzecią od Lasu z Państwa
Ślemieńskiego, wsi nazywanej. A te wpadają do rzeki Stryszawy na
Mędralówce."
* strysze - kawały lodu na
wodzie, kra
W latach 1880-1902 wydawany w Warszawie "Słownik geograficzny
Królestwa Polskiego i innych krajów
słowiańskich". Znajdziemy w nim skromne informacje o Targoszowie: "Targoszów
- pow. żywiecki, o 11 klm na płn.-zach. od Suchej. Według szemat.
dyecezyi krak. z r. 1881 ma 275 mk. Polaków, rz. kat. T.
należy do par. w Krzeszowie (o 3 klm.)."
W 1967 roku ukazał się "Informator turystyczny powiatu suskiego" wydany
przez Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne z Krakowa. Czytamy w nim: "Targoszów
550 m n.p.m., wieś na stokach Czarnej Góry (808 m), na
płn.-zach. od Krzeszowa. Tereny wiejskie sięgają Leskowca. Wieś należy
do gromady Krzeszów, posiada areał gruntów o
powierzchni 948 ha i liczy 350 mieszkańców. Jest to jedna z
najmniejszych liczebnie wsi powiatu. Wyróżnia się
również tym, przypada na nią najwyższy w powiecie wskaźnik
posiadania gruntów (role, pastwiska, lasy, nieużytki, itp.).
Na statystycznego mieszkańca wypada 2,7 ha, podczas gdy średnia
powiatowa wynosi 1,14 ha na osobę."
W dalszej części czytamy m.in.:"Zabytki: - pomnik przyrody:
Cis (obw. 1,30 m, wys. 15 m) na gruncie Stanisława Targosza,
Targoszów nr 73. Noclegi: indywidualnie, w kwaterach
prywatnych u miejscowych gospodarzy. Schronisko górskie PTTK
na Leskowcu (922 m), kategoria III miejsc noclegowych 40/40, czynne
cały rok z pełnym wyżywieniem. Poczta Ponikiew, tel. nr 4. Rozrywki
kulturalne: Punkt biblioteczny Gromadzkiej Biblioteki Publicznej mieści
się w miejscowej szkole podstawowej. Biblioteka macierzysta znajduje
się w Kukowie. Klub Prasy i Książki PUPiK na miejscu."
Targoszów na
przestrzeni dziejów
Początki Targoszowa sięgają XVII w., kiedy to został
on założony jako przysiółek zarębniczy Krzeszowa. Historia
miejscowości jest nierozerwalnie związana z dziejami Krzeszowa. Dopiero
po II wojnie światowej Targoszów stał się samodzielną
miejscowością. Być może przed wiekiem XVII na ziemiach należących
obecnie do Targoszowa nic ciekawego się nie działo, niemniej jednak do
kogoś one należały. Przyjrzyjmy się przynależności tych ziem na
przestrzeni ostatnich dziesięciu wieków.
Tab1. Przynależność
Targoszowa na przestrzeni dziejów.
|
Lata
|
Przynależność
|
Uwagi
|
|
Ok. 990-1138
|
Polska
|
Diecezja Krakowska
|
|
1138-1179
|
Dzielnica Senioralna
|
Rozbicie dzielnicowe
|
|
1179-1279
|
Księstwo
Opolsko-Raciborskie
|
Rozbicie dzielnicowe
|
|
1279-1290
|
Księstwo
Cieszyńsko-Raciborskie
|
Rozbicie dzielnicowe
|
|
1290-1315
|
Księstwo Cieszyńskie
|
Rozbicie dzielnicowe
|
|
1315-1327
|
Księstwo Oświęcimskie
|
Samodzielne Księtwo
|
|
1327-1445
|
Księstwo Oświęcimskie
|
Lenno czeskie
|
|
1445-1456
|
Księstwo Zatorskie
|
Lenno czeskie
|
|
1456-1492
|
Księstwo Zatorskie
|
Lenno polskie
|
|
1492-1538
|
Polska
|
Własność m.in. Porębskich
|
|
1538-1665
|
Polska
|
Własność Komorowskich
|
|
1665-1772
|
Polska
|
Własność Wielopolskich
|
|
1772-1843
|
Austria
|
Własność Wielopolskich
|
|
1843-1918
|
Austria
|
Własność Branickich
|
|
1918-1922
|
Polska
|
Własność Branickich
|
|
1922-1939
|
Polska
|
Własność Tarnowskich
|
|
1939-1945
|
Niemcy
|
Prowincja Śląska
(Schlessienprovinz)
|
|
1945-1975
|
Polska
|
woj. krakowskie
|
|
1975-1998
|
Polska
|
woj. bielskie
|
|
1998-
|
Polska
|
woj. małopolskie
|
Targoszowski PUPiK
W 2006 roku minęło 16 lat od momentu, kiedy to w
Targoszowie zakończył swą działalność "Klub Prasy i Książki". Starsi
mieszkańcy Targoszowa wspominają działalność klubu z rozrzewnieniem,
młodsi o jego działalności wiedzą niewiele, a jak się okazuje klub ten
miał znaczny wpływ na życie mieszkańców Targoszowa przez 26
lat swego istnienia.
"Klub Prasy i Książki" należał do PUPiK (Przedsiębiorstwo
Upowszechniania Prasy i Książki "RUCH"), a jego głównym
zadaniem było organizowanie życia kulturalnego we wsi w oparciu o
współprace z miejscową młodzieżą. Przy klubie istniało
Kółko Rolnicze, Koło Gospodyń Wiejskich, Związek Młodzieży
Wiejskiej, a jego siedziba była miejscem każdego zebrania wiejskiego.
Klub organizował kursy kroju szycia, robienia serwetek, pieczenia i
gotowania. Przy skromnym, jak na ówczesne czasy, adapterze
organizowano wieczorki taneczne, a istniejąca wówczas
orkiestra również czasami zabawiała miejscowych.
Targoszowski klub prowadził również działalność teatralną.
Zawodowi aktorzy pomagali w organizowaniu przedstawień, w
których brały udział miejscowe dzieci. Na przeglądzie w
teatrze "Ateneum" w Katowicach klub wystawił teatrzyk kukiełkowy
"Kaczka Dziwaczka", na przeglądzie w Bielsku-Białej - bajkę
"Zwierzyniec", w Oświęcimiu- poezje Gałczyńskiego.
Przy klubie istniał punkt biblioteczny, z którego mogli
korzystać mieszkańcy Targoszowa. Punkt nie tylko wypożyczał książki,
ale także otrzymywał prasę do czytania na miejscu lub do kupienia. W
czasach gdy we wsi były zaledwie 2 telewizory, zimą on
szczególnie oblegany.
Rok 1989 przyniósł zmiany w całej Europie
Środkowo-Wschodniej. Nie ominęły one Targoszowa, gdzie rok
później, głównie z przyczyn ekonomicznych "Klub
Prasy i Książki" został zlikwidowany. Wspomnienia
mieszkańców i nieliczne dziś zdjęcia są jedynymi
pozostałościami po działalności targoszowskiego klubu.
Szkoła w Targoszowie
Dzięki poszukiwaniom, targoszowska młodzież natknęła
się na stare dokumenty, które pokazują życie dawnej,
wiejskiej szkółki. Poniżej przedstawiamy teksty kilku
dokumentów:
Dok. 1.
Do Pana Inspektora Szkolnego w
Białej
Podpisany w uniżeniu Jan Płonka, gospodarz z gminy Stryszawy, wsi
Krzeszowa, przysiółka Targoszów, N 226, prosi
uprzejmie o łaskawe zwolnienie od obowiązków szkolnych syna
Józefa Płonkę, urodzonego dnia 13.IV.1924 roku w
Targoszowie, a ucznia czwartego oddziału szkoły N 2 w
Krzeszowie-Targoszów.
Prośbę swą motywuję temu, zwyż wymieniony syn rozpoczął naukę w
szóstym roku życia i obecnie kończy szósty rok
nauki, z wynikiem zadawalającym, jak wykazuje ocena świadectw
szkolnych. A jest mi koniecznie potrzebny do pomocy przy wykonywaniu
różnych robót w domu, ponieważ jako małorolny
gospodarz nie jestem w stanie trzymać służącego, a nie jestem w stanie
pokrywać wszelkich wydatków dla dwojga dalszych dzieci,
które do szkoły posyłam.
Krzeszów-Targoszów dnia 5.IV.1936
Dok. 2.
Rachunek
Targoszów dn. 16.11.1949
Dla Kier. Szkoły w Targoszowie jako zwrot kosztów
podróży służbowej po tablicę do Żywca.
Bilet kolejowy ze stacji Lachowice do Żywca i z powrotem 110 zł. Koszta
przewozu tablicy od Inspektora Szkolnego w Żywcu do stacji Żywiec 250
zł.
Stachowski Ludwik p.o. Dyrektora Szkoły
Dok. 3.
Rachunek
Targoszów dn. 20.06.1950
Dla Komitetu Rodzicielskiego i kier. szkoły w Targoszowie za wyjazd do
Żywca na zakup żywności i książek na nagrody dla uczniów na
zakończenie roku szkolnego.
Bilet kolejowy do Żywca i z powrotem 110zł. Furmanka z Lachowic z
bagażem 300zł.
Stachowski Ludwik p.o. Dyrektora Szkoły
Dok. 4.
Rachunek
Targoszów dn. 4.11.1950
Dla kierownika Szkoły Podstawowej w Targoszowie
Koszta podróży do Żywca po mapy i książki do biblioteki
szkolnej przywiezione z Prezydium Pow. Rady Narodowej Wydział Oświaty w
Żywcu
Bilet kolejowy z Lachowic do Żywca i z powrotem 90gr
Dorożka z rynku do stacji kolejowej 5zł
Stachowski Ludwik p.o. Dyrektora Szkoły
Dok. 5.
Fluder Franciszek
Targoszów 21/XII.1950 r
Targoszów Nr 36
Pow. Żywiec
Rachunek
Dla komitetu rodzicielskiego w Targoszowie
Za 1 (jedną) furmankę parokonną z dziećmi do Lachowic w dniu 15
paździer. 1950 r. na "miarne jesienne" i z powrotem
Z Targoszowa do Lachowic 8 km i z powrotem 18zł
Fluder Franciszek
Dok. 6.
Gminna Spółdzielnia
"Samopomoc Chłopska" w Stryszawie z odpowiedzialnością udziałami
filia nr 3 w Targoszowie
Rachunek dla Szkoły Podstawowej w Targoszowie
17 kg mąki 72 % x 2,00zł
5 szt. Cukier waniliowy x 1,00zł
5 szt. Bibuła falista x 0,90zł
Dok. 7.
Rachunek
dla Kom. Rodz. przy Szkole Podstawowej w Targoszowie
za 1 litra masła 30zł
Targoszów dnia 28.VI.1952 r. Kwotę powyższą odebrałam
Szczelina Helena
Dok. 8.
Rachunek
Targoszów dnia 26.X.1953 r.
dla Komitetu Rodzicielskiego przy Szkole Podstawowej w Targoszowie
Pokrycie muzykanta za granie przy ognisku i w czasie pochodu dzieci w
przeddzień wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej 40zł Prawdziwość powyższego rachunku
stwierdzają świadkowie
Fluder Andrzej
(podpis nieczytelny)
dok. 9.
Rachunek
Dla Szkoły Podstawowej w Targoszowie na 200zł za przewóz
dzieci w czasie kuligu do Ślemienia w dn. 19.II.1959 dla Ob. Fludra
Franciszka zam. Targoszów Stwierdzam, powyższa czynność
została wykonana Podpis furmana
Kier. Szkoły Kasprzyk Stefan Fluder Franciszek
Dok. 10.
Pokwitowanie
W celu podniesienia stanu higienicznego szkoły i wyglądu zewnętrznego
dzieci zorganizowano w tutejszej szkole "Konkurs czystości". Klasa
która otrzyma najlepsze wyniki otrzyma nagrodę. Uchwałą Rady
Pedagogicznej dla każdego ucznia zwycięzcy konkursu postanowiono
zakupić znaczek PCK. Zwyciężyła w konkursie klasa VI i VII.
Zakupiono więc 12 odznak w cenie 4,85zł za sztukę i przydzielono
dzieciom.
p.o. Kierownik Szkoły Kasprzyk Stefan
Dok. 11.
Umowa
Targoszów 25/IV 1960 r.
Zawarta w dn. 25 IV 1960 r. pomiędzy Ob. Barglem Janem zam.
Targoszów 26 a kier tut. szkoły Ob. Kasprzykiem Stefanem.
W/w Ob. Bargiel Jan Przewod. Komitet. Elektryfik. zobowiązuje się
niniejszym pismem, podjęcia odpowiedzialności za wykonania instalacji w
budynku szkolnym.
Kier. Szkoły Kasprzyk Stefan Zobowiązanie podpisuje Bargiel
Dok. 12.
Rachunek
Targoszów 12.04.1961
dla Komitetu Rodzicielskiego przy szk. Podst. w Targoszowie
Komitet Rodzicielski przekazuje 589 na zakup telewizora do szkoły
Z targoszowskiej szkoły podstawowej zachowały się
przede wszystkim rachunki. Są one ciekawym źródłem
informacji o tutejszej szkole. Poza rachunkami jakimś cudem ocalał
jeden z dzienników lekcyjnych. Wyciągnęliśmy z niego
najciekawsze informacje. A oto one:
Dok. 13.
rok szkolny:
1967/1968
klasa: I
ilość uczniów: 11
wychowawca klasy: Teresa Kubieniec
plan lekcji: poniedziałek-czwartek 13.40-16.15, piątek 12.45-15.20,
sobota 9.50-12.35
przedmioty: język polski, matematyka, zajęcia praktyczno-techniczne,
wychowanie plastyczne, wychowanie muzyczne, wychowanie fizyczne
ważniejsze wydarzenia z życia klasy:
4.IX uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego
12.X uroczysty apel z okazji Dnia Wojska Polskiego
5.XI akademia z okazji Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji
Październikowej
20.XI uroczysty apel z okazji Dnia Karty Nauczyciela
28.I choinka noworoczna
8.III akademia z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet
30.IV akademia 1-majowa
1.VI uroczysty poranek z okazji Międzynarodowego Dnia Dziecka
22.VI uroczyste zakończenie roku szkolnego
wycieczki:
16.IX wycieczka do lasu - rozróżnianie grzybów
2.X wycieczka w pole - obserwacja zmian w przyrodzie jesienią
17.X wycieczka do Kukowa na film "Jacek i jego pieski"
13.II wycieczka - obserwacja strumyka
22.III wycieczka w pole - obserwacja pierwszych objawów
wiosny
25.III wycieczka do lasu - obserwacja zmian związanych z nadejściem
wiosny
5.IV wycieczka - obserwacja prac wiosennych w polu
5.VI wycieczka do Kukowa w celu zwiedzania wsi
20.VI wycieczka na Żurawnicę
dni wolne:
1.XI "Święto Umarłych"
10.XI konferencja problemowa w Krzeszowie
18.XI "Dzień Karty Nauczyciela"
22.XII-4.I ferie zimowe
31.I konferencja w Śleszowicach
15.II Posiedzenie Plenarne Ogniska w Stryszawie
26.II zespół samokształceniowy z historii
8.III konferencja problemowa w Stryszawie
21.III zebranie kierowników w Krzeszowie
11-17.IV ferie wiosenne
1.V "Święto Pracy"
13.V zespół samokształceniowy kl. I-IV
16.V konferencja problemowa w Lachowicach
1.VI Międzynarodowy Dzień Dziecka
13.VI dzień wolny od nauki
Targoszowska gwara
Targoszów, jak każda górska
miejscowość posiada swą lokalną gwarę. Oczywiście nie możemy
mówić o gwarze typowej wyłącznie dla Targoszowa, bowiem taka
mogłaby powstać jedynie w wyniku całkowitej izolacji zewnętrznej
miejscowości. Gwara góralska, która występuje w
Targoszowie, ze względu na położenie miejscowości, jest syntezą gwary
babiogórskiej i żywieckiej, ale nie brak w niej
również elementów orawskich. Poniżej prezentujemy
mini słowniczek lokalnej gwary. Mini choćby dlatego, nie jest możliwe
zebranie wszystkich słów i wyrażeń w publikacji o tym
rozmiarze. Te zebrane przez targoszowską młodzież słowa, funkcjonują
nadal wśród miejscowych, choć w coraz mniejszym stopniu.
Mamy nadzieję, choć w niewielkim stopniu przyczynimy się do ich
zachowania.
bieskid - Leskowiec
borobole - ziemniaki
brycka - wóz
cebera - pasztetówka
chodaki - buty
chojnole - tam
chołpa - dom
chopok - chłopak
chyboj - idź!, rzuć!
ciaj - herbata
cieślica - siekiera do obróbki ścian
ciapok - tartak
cucoł - dziura
dziadek - przyrząd do obróbki drewna
dziewucha - dziewczyna
dzionek - dzień
dźwigoć - podnosić
dżewiej - dawniej
filcoki - gumowce
foszt - deska
furmanić - gospodarzyć z pomocą koniagacopierz - nietoperz
galoty - spodnie
gazdować - gospodarzyć
god - żmija
godać - mówić
gojka - las
gościniec - główna droga we wsi
gowiedź - zwierzęta
grapa - strome zbocze góry
grule - ziemniaki
gumno - podłoga w stodole
hero - do tyłu (polecenie dla konia)
hetta - na prawo (polecenie dla konia)
ho - stój (polecenie dla konia)
hopkoć - skakać
hulać - bawić się
izba - pokój
jawor - klon
kany - gdzie
kępa - hałda usypanych kamieni w polu
kielce - zęby
kiska - kaszanka
klyszcze - obcęgi
kobyła - koń
kocianki - bazie
kopacka - motyka
kosołka - koszyczek
kuca - komórka na drewno
kudły - włosy
kufojka - kurtka
kuna - snopowiązałka
kwaśnica - kapuśniak
lico - policzek
lufka - przyrząd do palenia papierosów
łobmyć - umyć
łowa - stół
łozór - język
maśniczka - urządzenia do wyrobu masła
meszty - buty
mocorki - bagna
nosyjki - przyrząd do noszenia wiader z wodą
obyrtać - przewracać, obracać
ociepka - snopek
odziewać się - ubierać się
okrowki - ziemniaki do sadzenia
orstew - drewniana konstrukcja do suszenia siana
ośnik - strug
paka - przyczepa
parcionka - kiełbasa
pieronym - szybko
pierun - piorun
pondeta - dokładka
potocek - strumień
potok - rzeka
podź tu! - chodź tu
putnia - naczynie na wodę
przykopa - rów
przypiecek - góra pieca
rafiok - wóz konny
safarnia - skrzynia na zboże
sąsiek - skrzynia na zboże
siecka - mieszanka zmielonego siana i słomy
sieckarnia - maszyna do mielenia siana i słomy
sień - korytarz, przedpokój
słonik - kilka snopków związanych, stojących na polu
smrek - świerk
snycle - kotlety z mielonego mięsa
sobośnik - piekarnik
stajnia - obora
syr - twaróg
szorpoć - ciągnąć
szczyniok - młody pies
szoflik - drewniany kubeł do karmienia zwierząt
trociniok - piec do palenia trocin
trzewiki - buty
tykusie - kury
ważyć - gotować
wieczerza - kolacja
wiśta - na lewo (polecenie dla konia)
wogiel - węgiel
wogieł - róg domu
wrota - brama
wuki - brony
wykop - wąwóz
zabocyć - zapomnieć
zagłówek - poduszka
zdzierżyć - wiązać, zapinać
Przepisy targoszowskie
Specyficzne położenie Targoszowa, swoista dla tej
górskiej miejscowości kultura, oraz skład etniczny
mieszkańców (nie zapominajmy o tym, Targoszowianie to
górale) znacząco na lokalną kuchnię. Trudne
górskie warunki bytowania, zaglądająca niejednokrotnie do
garnka bieda, a także rolniczo-pasterski tryb życia miejscowych
górali ukształtował jadłospis Targoszowian. Dawne potrawy
nie były zbyt skomplikowane. Łatwo było je przyrządzić, a składniki
najczęściej rosły w polu, w lesie lub "chowały się" w oborze.
Jednocześnie potrawy te były bardzo sycące i co najważniejsze smaczne.
Gdy dziś od różnorodności spożywanych potraw może nam się
zakręcić w żołądku, a kuchnia przeszła prawdziwą globalizację, warto
przypomnieć czym dawniej delektowano się. Może po lekturze
zamieszczonych poniżej przepisów w niejednym z
domów od czasu do czasu na stół trafi z
regionalnej kuchni? Mamy nadzieję, tak!
Życzymy smacznego!!!!
Zimniocarka
Składniki: 1 l wody, 0,5 kg
ziemniaków, 20 dag marchwi, 10 dag cebuli, 10 dag słoniny,
10 dag boczku, przyprawa do zup, sól
Ziemniaki i marchewkę pokroić w kostkę, ugotować na wodzie, boczek
pokroić i usmażyć z drobno posiekaną cebulą. Sporządzić zasmażkę,
połączyć z ugotowanymi ziemniakami, przyprawić do smaku. Podawać z
chlebem.
Zociyrka
Składniki: 1 l mleka, 0,5 kg
mąki, 1 jajko, sól
Mąkę i jajko wymieszać, posolić, wsypać do gotującego się mleka.
Gotować przez 10 minut. Można podawać na słodko.
Zdrowo kulasina
Składniki: 2 l wody, 1 kg mąki
razowej, 2 soli
Na wrzącą osoloną wodę wrzucać garścią mąkę, ciągle mieszając do
uzyskania jednolitej masy. Gotować przez 10 minut. Podawać ze śmietaną
ze stopionym masłem lub spyrką z oskubkami.
Przedpolniak
Składniki: 0,5 kg mąki, 0,5 l
mleka, 4 dag drożdży, soli
Mąkę przesiać, dodać rozmieszane z odrobiną cukru, dobrze wyrobić i
odstawić do wyrośnięcia. Ciasto rozłożyć na okrągłe płaskie placki.
Upiec na złoty kolor. Można posypać przed pieczeniem czarnuszką,
makiem, kminkiem lub cukrem.
Kulasa targoszowska
Składniki: 4 szklanki mąki
razowej, 2 l wody, słonina, masło, sól
Wodę zagotować z łyżeczką soli. Na gotującą się wodę powoli wsypywać
mąkę razową ciągle mieszając. Następnie na małym ogniu gotować około 20
minut, ciągle mieszając, aby zapobiec przypaleniu. Po zagotowaniu
gotową kulasę do przygotowanych mis glinianych i polać stopionym masłem
lub stopioną słoniną wraz ze skwarkami.
Zupa pokrzywowa
Składniki: 8
ziemniaków, 4 marchewki, 1 pietruszka, 1 seler, 1 mały por,
garść młodych pokrzyw, ziele angielskie, liść laurowy, kminek, 3 ząbki
czosnku
Jarzyny obrać, pokroić w kostkę, ugotować do miękkości, doprawić, dodać
pokrojone pokrzywy, gotować 5 minut. Na koniec dodać zasmażkę.
Wodzionka
Składniki: 2 l wody, 10 dag
spyrki lub boczku, 5 dag mąki, 3 ząbki czosnku, sól, pieprz,
kminek
Wodę zagotować, dodać przyprawy i roztarty czosnek. Spyrkę pokroić i
zrobić zasmażkę z mąką. Połączyć z wywarem. Zagotować. Dodać czerstwy
chleb pokrojony w kostkę.
Zupa ogórkowa
Składniki: 1 kg
ogórków kiszonych, 25 dag kości ze schabu,
przyprawa do mięs, włoszczyzna, ziele angielskie, liść laurowy,
sól, pieprz
Ogórki umyć i zetrzeć na tarce. Włoszczyznę umyć i drobno
pokroić. Kości opłukać, zalać zimną, osoloną wodą, dodać warzywa i
ugotować wywar. Gdy włoszczyzna będzie miękka dodać stare
ogórki. doprawić przyprawami do smaku. Zagotować.
Bigos
Składniki: 0,5 kg kapusty
białej, 0,5 kg kapusty kiszonej, 35 dag wieprzowiny, 20 dag kiełbasy,
20 dag boczku wędzonego, 3 dag tłuszczu, 5 dag cebuli, 1 dag
grzybów suszonych, 10 dag koncentratu pomidorowego, szklanka
czerwonego wina, 2 musu jabłkowego lub z czarnej porzeczki,
sól, pieprz, cukier
Kapustę kiszoną przepłukać dwukrotnie, pokroić, zalać małą ilością
wrzącej wody i gotować około godziny. Kapustę białą obrać i opłukać,
poszatkować, zalać małą ilością wrzącej wody i gotować wraz z
pokrojonymi grzybami. Mięso wieprzowe opłukać, pokroić na małe kawałki,
posolić i zrumienić na rozgrzanym tłuszczu. Następnie mięso i boczek do
kapusty kiszonej i dusić będzie miękkie. Cebulę obrać, drobno pokroić i
zasmażyć na gorącym tłuszczu. połączyć i dokładnie wymieszać. Do bigosu
dodać kiełbasę pokrojoną w kostkę, mus, wino oraz koncentrat
pomidorowy. doprawić solą, pieprzem i cukrem.
Placki zimniocane
Składniki: ziemniaki,
sól, cukier, masło
Ziemniaki zetrzeć na drobnej tarce, odcisnąć na sicie lub ściereczce,
dodać sól. Wyrobić ciasto (powinno być dość gęste). Formować
małe placki, rozklepać ręką i piec na rozgrzanej blasze z pieca z obu
stron. Upieczone składać na patelni lub w żaroodpornym naczyniu jeden
na drugim. Posypać cukrem i wiórkami masła, do gorącego
piekarnika na 10-15 minut.
Grzybionka
Składniki: 4 dag suszonych
grzybów, 1 marchew, 1 dag mąki, 4 śmietany, liść laurowy,
ziele angielskie, pieprz, sól
Namoczone grzyby do garnka, dodać startą marchewkę, przyprawy, zalać
wodą i gotować. Pod koniec gotowania zagęścić mąką rozmieszaną ze
śmietaną. Doprawić solą i pieprzem do smaku. Podawać z chlebem.
Talarki z zimnioków
Składniki: ziemniaki
Umyte ziemniaki kroić cienko na plastry około 0,5 cm grubości i na
średnio rozpaloną blachę pieca. Po upieczeniu przewrócić na
drugą stronę, opiec i podawać gorące. Można posolić.
Kwaśnica
Składniki: 0,5 kg kapusty
kiszonej, 0,5 kg żeberek wieprzowych, 4 ziarenka ziela angielskiego, 1
liść laurowy, 1 marchew, 1 pietruszka, pól cebuli,
sól, pieprz
Kapustę podlać wodą i ugotować. Żeberka z jarzynami i przyprawami
gotować oddzielnie. Gdy mięso będzie miękkie dodać ugotowaną kapustę i
doprawić do smaku. Na koniec można dodać zieloną pietruszkę. Podawać z
gotowanymi ziemniakami.
Chybonki
Składniki: 1 kg mąki, 1 l mleka,
2 jaja, boczek, sól
Z mąki, mleka i jaj zagnieść ciasto. Rzucać je na wrzącą, osoloną wodę.
Kluski gotować przez ok. 15 minut. Odcedzić, okrasić pokrojonym,
stopionym boczkiem i podać do konsumpcji.
Bób warzony
Składniki: Bób,
sól
Do litra gotującej się, osolonej wody wrzucić parę garści bobu. Gotować
ok. 30 minut. Odcedzić i podawać do spożycia
Jajecznica na śmietanie
Składniki: 0,25 l kwaśnej
śmietany, 2 mąka, sól
0,25 l śmietany zagotować, 2 rozprowadzić z 3 śmietany, szczyptą soli
oraz łyżeczką mąki. Wszystko razem połączyć i podgrzać.
Kwacki - jarzynka
Składniki: 1 duży kwak, 2 jabłka
lub sok z cytryny, bułka tarta, masło, sól
Kwaka obrać, pokroić w kostkę, dusić do miękkości, bułkę tartą
zrumienić na maśle, dodać do kwaków. Dwa kwaskowe jabłka
rozgotować i dodać do kwaków, posolić.
Tworóg
Składniki: mleko, śmietana,
masło, sól
Mleko podgrzać, wlać do sernego worka albo durszlaka. Odciśnięty
twaróg zmiąć widelcem, dodać szczyptę soli i śmietanę, a na
końcu po kawałku masła zrobionego w maśniczce.
Rydze kiszone
Składniki: rydze, cebula,
przyprawy (ziarno pieprzu i gorczycy, ziele angielskie, liść laurowy)
Rydze (najlepiej młode) obgotować przez 5 minut, przestudzić i układać
warstwami w glinianym garnku na przemian z pokrojoną cebulą i
przyprawami.
Zakwas do żurku
Składniki: 1 l przegotowanej i
wystudzonej wody, 3-4 mąki żytniej razowej, skórka z chleba
razowego, 3-4 ząbki czosnku, sól, ziele angielskie, liść
laurowy
Wsypać mąkę, czosnek i przyprawy do glinianego garnka, zalać wcześniej
przegotowaną wodą. Pozostawić w cieple przez 2-3 dni, a potem przełożyć
do chłodnego miejsca.
Kwaśnica wigilijna
Składniki: kapusta kiszona,
ziemniaki, masło, sól
2-3 garści kapusty kiszonej zagotować z wodą, do tego dodać trzy omasty
(masło, margaryna), posolić do smaku. Gotować do miękkości kapusty, a
podawać z ziemniakami.
Talarki z warzyw
Składniki: kwaki, buraki lub
marchewka, sól
Umyte warzywa kroić cienko na talarki ok. 0,5 cm grubości i
bezpośrednio na rozpaloną blachę kuchenną. Po upieczeniu
przewrócić na drugą stronę, opiec i podawać gorące i posolone
Ser ze śmietaną
Składniki: 0,5 kg białego sera,
0,1 l śmietany, sól, szczypiorek, ewentualnie cebula
Ser rozrobić ze śmietaną, dodać soli do smaku i pokrojonego drobno
szczypiorku. Gdy dodajemy cebulę, wcześniej należy ją drobno posiekać i
sparzyć.
Breja
Składniki: 1 l mleka, 0,3 kg
mąki, 1 jajko, sól
Do miski wlewamy szklanki mleka, dodajemy jajko, mąkę, sól.
Robimy ciasto (dosyć gęste). Następnie gotujemy resztę mleka. Na
gotujące mleko wkładamy małe kluseczki. Gdy kluseczki wypłyną na
wierzch mleka, breja jest gotowa.
Bukta
Składniki: 1 kg mąki, 0,2 kg
cukru, kostka margaryny, szklanka mleka, 5 jajek, rodzynki, 10 dag
Do miski wsypujemy mąkę. Robimy rozczyn z drożdży, cukru i letniego
mleka. Rozczyn wlewamy do mleka, mieszamy do gęstej konsystencji i
zostawiamy w ciepłym miejscu do wyrośnięcia. Dodajemy jajka, roztopioną
margarynę i rodzynki. Wyrabiamy ciasto "odejdzie" od brzegów
miski. Potem wkładamy ciasto do posmarowanej wcześniej tłuszczem
brytfanny. Pieczemy w dobrze rozgrzanym piecu.
Gielas
Składniki: 0,3 kg śliwek bez
pestek, 0,25 ml śmietany słodkiej
Śliwki gotujemy w wodzie. Gdy owoce się rozgotują dodajemy odrobinę
cukru i roztrzepaną wcześniej śmietanę. Zupę można podawać z
ziemniakami. Polecana szczególnie w upalne dni.
Moconka
Składniki: 0,6 kg słoniny, 3
małe cebule, sól, pieprz, chleb
Słoninę kroimy w małą kostkę, następnie dodajemy drobno posiekaną
cebulę i smażymy na wolnym ogniu. W tak roztopionym tłuszczu maczamy
kromki chleba.
Moskalik
Składniki: 0,5 kg mąki, 3-5
ziemniaków (dużych), 4-5 jajek, sól
Ziemniaki trzemy na tarce, dodajemy jajko, mąkę i sól.
Formujemy z ciasta małe placuszki i rzucamy je na nagrzane płyty pieca.
Gotowe moskaliki możemy posypać cukrem lub słodką papryką w proszku.
Targane
Składniki: 2 bułki (świeże), 0,5
l mleka
Bułki rozrywamy na średniej wielkości kawałki, a następnie moczymy
kawałki we wcześniej zagotowanym mleku.
Kalnica
Składniki: 0,4 kg mąki, 0,5 l
wody
Wodę gotujemy, potem wsypujemy do niej mąkę energicznie mieszając.
Wodzionka
Składniki: woda, grzyby suszone,
marchew, czosnek, pietruszka, liść laurowy
Do garnka wrzucamy pokrojone w kostkę warzywa, zalewamy wodą, dodajemy
liść laurowy, 2 ząbki czosnku. Gotujemy dodając suszone grzyby,
uprzednio umyte. Gdy warzywa zmiękną do zupy dodajemy lekką zasmażkę ze
skwarkami. Posypujemy gotowe danie zieleniną. Można podawać z
ziemniakami.
Scypa
Składniki: 0,5 l mleka,
główki kapusty, 6 dużych ziemniaków,
sól, pieprz
Kapustę szatkujemy, wrzucamy do wrzącej wody, dodajemy pokrojone w
kostkę ziemniaki. Gdy warzywa będą miękkie zalewamy je mlekiem. Można
posypać zieleniną.
Kulasa
Składniki: 1 kg
ziemniaków, mleko, sól
Ziemniaki obieramy, następnie trzemy je na tarce. Gotową tarciznę
wygniatamy w ściereczce. Potem robimy z tarcizny małe kuleczki i
wrzucamy je na wrzącą, osoloną wodę. Ugotowane kluseczki podajemy z
mlekiem.
Kwacanka
Składniki: 4 marchwie, 1-2
dużych karpieli. 0,5 l słodkiego mleka, sól
Marchew i karpiele gotujemy. Gdy zmiękną wyciągamy je i wkładamy do
miski. Następnie zalewamy warzywa ciepłym, słodkim mlekiem i solimy do
smaku.
Zociyrka Janka
Składniki: 2 kg
ziemniaków, sól, woda
Ziemniaki obrać i zetrzeć na drobnym tarle, wycisnąć wodę do osobnego
naczynia. Odciśnięte ciasto wrzucać małymi kawałkami na wrzącą, osoloną
wodę. Po zagotowaniu zalać odcedzonym i rozpuszczonym w zimnej wodzie
krochmalem. Mieszać z gotującą się zacierką. Podawać z mlekiem lub
skwarkami.
Niniejsza strona została
zrealizowana przy wsparciu Wspólnoty Europejskiej w ramach
Programu MŁODZIEŻ. Treści tego projektu niekoniecznie odzwierciedlają
stanowisko Wspólnoty Europejskiej, czy Narodowej Agencji i
instytucje te nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
na
początek/strona głowna/kontakt
Strona
administrowana przez Babiogórskie Stowarzyszenie "Zielona
Linia"
